203	Quæft.&Comment, in Genefim.	204.
lero ; Nunquid A thee,magis admiraberis archite-dum,qui teäum ita difpofuerit, vt domum perfe-étètegat,nec tamen ei pondus addar: tedú, quod nonfolam ædificij partem fuperiorem, fed totum ædificium ambiat : tedú,quod motibus perpetuis ita gyratnr,vt omnia cubiculis omnibus fuggerat, Mundi pa- _u¿veJ ad incolarum vitam tranfigendam, velad adraiaMU voluptatem tam ocùlis, quàm aliis fenfibus hau-rien Jam aliquis, optare poffet.
Eia igitur,erige animum, & octilosin coelum at-rolle : circumfpice hoc magnum magni principis p11atium;oculisluftrailluftrt1nill11ftris machinam atehitedi. Ecce terreum pauimentum floribus, frute!is,arboribus,hertiifque diftindum,quorum intuitu deleâaris ,guftu pafceris, odore reficeris. Qnibus nunquam caret,nifi fortècircabrumam, qua verruntur flores, vt nonis aliis erumpentibus, atque lafciuicntibus reflorefeat. Hinc eriguntur
eres aerei cadis attigui continente vertigine
par	״	... -
firmi, perpetua latione fortes,pellucidi, nitidi, fo ris,& intus luceconfpicui, quaeiaculantur aftra. Quibus impofituspuicherrimusilleforniXjCUilu-eentiaaftra incila, quæfuo lumine complentvni-uerfa, virtute fouent, & fila pulchritudine omnifi ad fe oculos, animófque conuettunt.Vin Oratore audiamus,qui tam piiìcbrum pulcherrimiarchi-r tedi ædificiü admiratus in hec verba erupit, poft-1,'obatur' quam introduxit Balbbm, qui cum 4 fibi ptoban-ex Tullio da fufeiperet,videlicet Deos efletquales fint;mun-i de natura dum ab his adminiftrari: & eos confulere rebus Deorum. humanis, Lucilius ait. Ne egere quidem videtur oratione prima pars; quid enim poteft effetam apertura,tamque peripicuuin, cùm cœltim fiifpe-ximus, cœlcftiâque contemplatifiimus.quàm ede aliquod numen præftanriffimæ mentis ,quohac regantur ; Quod qui dubitat, haud fané intelligo, cur non idem, fol fit, an nullus fit, dubitare poffit. Quid enim e it hoc illo euidentius; quod nifi co-gnitum ,compreiqenfíunque animis haberemus, non tam (labilis opinio permaneret,nec confirma-retur diuturnitate temporis, necvnâcum feculis, ætatibùfque hominuminueterate potuiffet. Ete-nim videmus cæteras opiniones fidas, atque va-nas diuturnitate extabuiffe.
Quatuor vero de caufisClcátbes dixit in animis 4. Caufi; hominum informatas Deorú effe notiones :prima afferuntur, nOfuit eam, quæ ortaeffetex præfenfionererum cur homi- fut״rarú,alteram, quam ceperimus ex magnitudi-nesad Dn neC'm0[)01-u,n־q״æ percipiuntur Cœlitéperatio-penienc-' ne,fecunditate terrarum, aliarumque commodi-tint. Iatum complurium copia. Tertiam, quæ terreret animos fulminibus, tépeftatibus, nimbis,niuibus, grandinibus,vaftitate,peft11entia,terrçn10tibus,& * fepefremitibus.lapideifqueimbribus, & guttis imbrium quafi cruentis;rum lapidibus,autrepen-tinis terrarum hiatibus : tum præter naturam,ho-minum.pecudúmque portentis; tum facibus, tum ftellis iis, quas Græci cometas, noftri crinitas vo-cant,quæ nuper bello Odauiano magnarum fue-runt calamitatum prænnntiæ: tum fole geminato, quod, vt è patre audiui,Tuditano,& Aquilio con-fulibus euenerat: quo quidem annoP. Africanus fol alter exftinftus eft: Quibus exterritihomines vim quandi effe cœleftem,&diuinàfufpicatif11nt. Quartam veròcaufam, eárnque vel maximam,
æquabilitatem motus, conuerfionem cœlitfolis, lunæffiderumqueomniùdiftindionem, varietate, pulchritudine, ordine : quá rerúafpedus ipfe fatis .	indicaret,non effe fortuita. Vt fi quis in domú ali-
qua,a'uc gymnafium,aut in forum venerit,cùm vi-deat oinniú retú rationem,modum,difciplinà, nô poffit eà finecaufafieri iudicare, fed eile aliquem׳ intelligat,qui ¡?ræfit, & cui parcatur : multo magis in tantis motibus, tantifque viciffitudinibus, tam multarum rerum, atque tantarum ordinibus,in quibus nihil vnquam imtnenfa,& infinita vetuftas mentita fit,(tatuar neceffe eft,ab aliqua mente tan-tos natura motus gubernari.
Quibus.vt ea confirmaret,ea Chryfippus adde- Vrgentur bat.quæabipfa natura didiciffe,non ipfereperifle Athei, videbatur. Si enim eft ,aliquid in rerú natura,quod hominis mens, quod vis, quodpoceftas humana efficere non poffit, eft cerré id, quod illud efficit, homine melius.Atqui res cœleftes, omnefqueeæ, quarum eft ordo fempiternusjab homine confici nonpoffunt; eftigiturid.quoillaconficiuntur.ho-mine melius.Id autem quid potitis dixerim,quàm Dei¡ ?etenim fi Deus nóeft,quid effe pôtcftinrerù natura homine melius ? in eo enim folo ratio eft, qua nihil poteft effe præftantius. Effe autéhominé, qui nihil in mundo melius cffe,quàm fe putet.de-fipicntis arrogantiæeft.Ergo eft aliquid melius,eft igitur profedò Deus. An verò(vt ad architedoni-cani redeamus ) fi domum magna, pulchramq; vi-deris,non poffis adduci,vt etiam fi Dominum non videas,muribus illam, & muftellisædificatâputes; tantùverò ornati mundi, tanta varietate, pulchri-tudinéque reti cœleftium,tanta vim, & magnitu-diñé maris,atq; terrarum,fi tuú, ac nó Det tinnior-talis domicilii putes, nòne plane de fipere videare.
Ingredere quifquis es Athee magnum iftud midi Multa re-palatii,& fi potes,contemplare, qua taxi,diathefi, eury th mia, fymmetria,quo decore,qua œconomia ram a״in¿. illius architedus vfus fuerit, quomodo Icnogra-pliiá coelorum,aëris,& aquæ ortographiam ,terrae fcenographia delineant. Dicito fi potes, an aliquis præter Deum tápeifedam graphidos fciétiam, & eutygrámi vsi fcire potuerit. Renerà fieri nequit, vtvllus mundi tanti,& tam pulchri ædificiumcô-diderit.nifi maiori,quam omnes homines fcientia, maiorique virtute polleretmec enim vlluseft 1110-dus,quo lacunariaccelis fimilia,aut parietes 4 ele-mentis æquales vis humana velpetiiciat, vel ilici-piat.Omnino aure admirabile, & omné tuperans induftriá liberé fatereris, fi ex alicuius colünæ zo-phoris,cymatiis,ttigliphis,metopis,fcoriis,ieapo, aftragalis.aut cæteris partibus,vel etiaextoto çdi-ficio cunda orirentur.quç ad alendos iftitis domus incolas,& ad eorum oculos,guftu, aliofque ienfiis > recreandos neccffaria effe vidcntur.Profedò fi hçc * elementa refpexeris, è terra;, Se aquis velut ex co-lumnis omnianafei deprehendes,quæ ad vita ma-gnacunivoluptatedegendamattinent.Acprinci- ,,	״
pio terra vniuería cernatur,locata in media mundi 1un1næful,-fede,(olida,&globofa,&vndiqueipfainfefe nu- gerunt om-ribus luis conglobata,veftitafloribus, herbis, ar- nia.quçno-boribus,frugibus. Quorum omnium incredibilis 1״'״ multitudo infatiabili varietate diftinguitur. Adde huc fontium gelidas perennitates,liquores perlu- tem a״¡nét eidos amnium, riparum veftitus viridiffimos, fpe-luncarum concauas altitudines, faxoruin afpenta-tes, impendentium thontiijiï) altitudines,immen-fitatéfque camporum; adde etiam reconditas auri, argentique venas,infiniramque vim marmoris.
Quæ vero, & quávaria genera beftiaruin vel ci-curum.velferarumîquivolucrüîapfiis,atque can-tus, qui pecudum paftusí quæ vita fyueftrium ?
Quid iatn de hominum genere dicam ; qui quafi cultores